Τί είναι η Διορθωτική Συναισθηματική Εμπειρία και πώς βοηθάει τους ανθρώπους να αλλάξουν?
Πρώιμες Σχέσεις
Πριν απαντήσουμε στο παραπάνω ερώτημα, θα πρέπει να καταλάβουμε περισσότερο τις πρώτες βασικές σχέσεις των ανθρώπων, δηλαδή τις σχέσεις γονέα-παιδιού.
Για τα παιδιά, οι γονείς αποτελούν τους πιο σημαντικούς ανθρώπους. Τα παιδιά εξαρτώνται από αυτούς κυριολεκτικά για την επιβίωση τους. Ως εκ τούτου, τα συναισθήματα που νιώθουν στις σχέσεις με τους γονείς τους αποκτούν τεράστια ένταση. Γίνονται ζητήματα «ζωής ή θανάτου».
Ας υποθέσουμε πως ένας γονιός δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στα συναισθήματα λύπης που νιώθει το παιδί του. Κάθε φορά που αυτό είναι θλιμμένο ο γονιός μπορεί, για παράδειγμα, να αποσύρεται, λόγω της μεγάλης αναστάτωσης που προκαλεί στον ίδιο η θλίψη του παιδιού. Καθώς το παιδί έχει ανάγκη την συναισθηματική εγγύτητα με τον γονιό του, η απόσυρση του γονιού βιώνεται ως μία μεγάλη απειλή από το παιδί.
Έτσι το παιδί, χωρίς να το καταλαβαίνει, καλείται να βρει τρόπους να αποφύγει αυτήν την απειλή. Για παράδειγμα, μπορεί να μπλοκάρει την θλίψη που βιώνει, ώστε η σχέση του με τον γονιό να μην απειλείται.
Εσωτερικές συγκρούσεις
Φυσικά αυτό δημιουργεί στο παιδί μία εσωτερική σύγκρουση. Από την μια είναι πραγματικά θλιμμένο και θέλει να ανακουφιστεί από την θλίψη αυτή με το να την μοιραστεί με τον γονέα, από την άλλη δεν επιτρέπει στον εαυτό του να έρθει σε επαφή με την θλίψη αυτή για να μην κλονιστεί η σχέση με τον γονέα.
Τέτοιου είδους εσωτερικές συγκρούσεις έχουν συνέπειες για τους ανθρώπους. Κάθε φορά που το παιδί νιώθει θλίψη είναι πιθανό να βιώνει επιπρόσθετα έντονο άγχος και δυσφορία χωρίς να ξέρει το γιατί. Το άγχος αυτό μπορεί να μην ορατό, ή και να εκδηλώνεται με έντονα συμπτώματα όπως κρίσεις πανικού και σωματικές ενοχλήσεις κάθε φορά που κάτι αρνητικό συμβαίνει. Επίσης, το παιδί ενδέχεται να μην μπορεί να έχει επαφή με τα συναισθήματα του όταν είναι θλιμμένο, να νιώθει δηλαδή πως είναι μπερδεμένο. Η εσωτερική σύγκρουση είναι πιθανό να εμποδίζει το παιδί να κάνει αυτό που έχει ανάγκη για να μειώσει την θλίψη του: δηλαδή να μοιραστεί τα δυσάρεστα συναισθήματα που νιώθει με κάποιον κοντινό του άνθρωπο που μπορεί να δείξει συμπόνια.
Σε αντίθεση με τις κοινές εντυπώσεις, τα προβλήματα ψυχικής υγείας δημιουργούνται συχνότερα από επαναλαμβανόμενες διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις, παρά από μεμονωμένα τραυματικά γεγονότα. Καθώς, δηλαδή, αυτό το μοτίβο αλληλεπίδρασης γονέα-παιδιού επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά στα χρόνια (όταν το παιδί αποτυγχάνει σε ένα τεστ, όταν τσακώνεται με ένα φίλο, όταν χωρίζει από μια σχέση) το παιδί μαθαίνει, δηλαδή εσωτερικεύει αυτήν την αλληλεπίδραση.
Από την παιδική ηλικία στην ενήλικη ζωή
Δυστυχώς, το παιδί ως ενήλικας θα συνεχίσει να βιώνει την ίδια κατάσταση κάθε φορά που έρχεται αντιμέτωπο με δύσκολες καταστάσεις, με αποτέλεσμα να απομονώνεται, νιώθοντας πως κανείς δεν μπορεί να τον καταλάβει και κανείς δεν μπορεί να του προσφέρει ανακούφιση. Η θαμμένη αυτή θλίψη θα συνεχίσει να του γεννά έντονο άγχος και να γίνεται κάτι χρόνιο, κάτι που το άτομο δεν μπορεί να διαχειριστεί. Ακόμη περισσότερο δυστυχώς, συχνά το άτομο δεν μπορεί να διαπιστώσει μόνο του “τί πηγαίνει λάθος” και να το διορθώσει, καθώς είναι κάτι που έχει μάθει από πολύ νεαρή ηλικία και γίνεται πλέον «αυτόματα», χωρίς το ίδιο να το επιλέγει. Έτσι, επαναλαμβάνει ξανά και ξανά συμπεριφορές και μοτίβα που διαιωνίζουν την δυσκολία του, π.χ κλείνεται στον εαυτό του κάθε φορά που βιώνει θλίψη, νιώθει μπερδεμένος και μουδιασμένος με αποτέλεσμα να μην μπορεί να επεξεργαστεί γεγονότα που τον/την δυσκολεύουν και να ανταποκριθεί με προσαρμοστικό τρόπο.
Κι εδώ είναι που έρχεται η βοήθεια που μπορεί να προσφέρει η ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία, μέσω των διορθωτικών συναισθηματικών εμπειριών.
Η ψυχοθεραπεία αλλάζει τους ανθρώπους και «με πράξεις»
Στην ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία, ο ψυχοθεραπευτής μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να αλλάξουν τέτοια εσωτερικευμένα μοτίβα, παρέχοντας νέες σχεσιακές εμπειρίες. Αυτές οι εμπειρίες είναι κάτι περισσότερο από εξηγήσεις που αποσκοπούν στο να καταλάβει κανείς τί κάνει στις σχέσεις του και με ποιον τρόπο διαιωνίζει τις δυσκολίες του. Οι διορθωτικές συναισθηματικές εμπειρίες λειτουργούν διαψεύδοντας τα δυσλειτουργικά μοτίβα στην πράξη, μέσα στην σχέση με τον θεραπευτή.
Όταν ο θεραπευόμενος βιώνει δύσκολα συναισθήματα με τον θεραπευτή του, και ο θεραπευτής απαντά με διαφορετικό τρόπο από αυτόν που ο θεραπευόμενος περιμένει, φοβάται, ή προκαλεί χωρίς να το θέλει στις υπόλοιπες του σχέσεις, τότε ο θεραπευόμενος ξεκινά να βιώνει συναισθηματική ασφάλεια. Ως εκ τούτου, αρχίζει να γίνεται περισσότερο ικανός να αντέξει να δει τα συναισθήματα του, όσο οδυνηρά κι αν είναι.
Οι απαντήσεις του θεραπευτή τον βοηθούν να βιώσει πως δεν θα λαμβάνει πάντα τις ίδιες ανεπιθύμητες αντιδράσεις από τους άλλους και πώς δεν χρειάζεται ο φόβος να συνεχίσει να καθορίζει την συμπεριφορά του (π.χ να κλείνεται από φόβο μήπως η θλίψη του προκαλέσει την απόσυρση του άλλου και την ματαίωση).
Ανοίγει δηλαδή ένα νέο παράθυρο, που επιτρέπει στον θεραπευόμενο να ανταποκρίνεται με πιο προσαρμοστικούς και ευέλικτους τρόπος στις δυσκολίες της ζωής του. Και καθώς η συμπεριφορά του αρχίζει να αλλάζει απέναντι στον θεραπευτή, είναι πιο εύκολο αυτό να γενικευτεί και να αρχίζει να έχει διαφορετική συμπεριφορά και εμπειρίες στις υπόλοιπες του σχέσεις.
Έτσι οι διορθωτικές συναισθηματικές εμπειρίες, είναι κάτι πολύ παραπάνω από λόγια. Είναι πραγματικά συναισθήματα που βιώνει ο θεραπευόμενος σε μία αληθινή σχέση. Συναισθήματα τόσο ισχυρά που είναι ικανά να ανατρέψουν τα σχεσιακά εμπόδια που έχει εσωτερικεύσει ο θεραπευόμενος και τον κρατούν δέσμιο στις δυσκολίες του παρελθόντος.
